تغذیه در کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است. طوری که تغذیه صحیح و اصولی می تواند رشد جسمی و ذهنی کودکان را تضمین کند. هرگونه اختلال یا عادات اشتباه در تغذیه کودک می تواند کودک را از مسیر رشد طبیعی منحرف کند. بدغذایی یکی از این اختلالات است. براى پيشگيرى و درمان عادات بدغذايى در كودكان بايستى ابتدا پدران و مادران آشنايى كافى با عادات طبيعى كودك داشته باشند.
عادات طبيعى كودك
۱. كودكان دوست دارند با غذا و انگشتانشان بازى كنند.
۲. کودکان غذاهاى گرم را بر سرد ترجيح مى دهند.
۳. معمولاً به مدت ۵ تا ده دقيقه سر سفره مى نشينند و سپس آن را ترك كرده و دوباره برمى گردند.
۴. كودكان پس از سير شدن، غذا را به اطراف پخش مى كنند و در اين حالت به نظرات ديگران كمتر اهميت مى دهند.
۵. کودکان در غذا خوردن از پدر، مادر، برادر و خواهر خود تقليد مى كنند.
بنابراين اولين قدم اصلاح رفتارهاى تغذيه اى در خود پدران يا مادران است. والدين بايستى بدانند این موارد جزء عادات طبيعى كودك است.
بدغذايى یا سوءتغذیه در كودكان
طبق يك سنت غلط اجتماعى، نوزادان و كودكان چاق مورد توجه خانواده ها و فامیل هستند و اين مسئله باعث شده فرزندان با وزن ايده آل و پايين براى خوردن بيش از حد تحت فشار قرار گيرند. بارها مشاهده شده فرزندانى با وزن ايده آل توسط پدر و مادرشان مراجعه كردند و تقاضاى داروهاى اشتهاآور يا رژيم هاى مخصوص براى افزايش وزن داشتند. بايستى توجه داشت كه نياز به انرژى در سنين مختلف رشد كودكان بسيار متفاوت است به طورى كه در سال هاى اول زندگى با توجه به رشد سريع ميزان نياز بيشتر است و بنابراين ميزان مصرف مواد غذايى توسط كودك بالاست. با افزايش سن با توجه به كاهش سرعت رشد، نياز كودك به انرژى كاهش مى يابد و پدران و مادران نبايستى انتظار داشته باشند كه فرزندانشان به همان ميزان قبلى مصرف مواد غذايى داشته باشند. بايستى توجه داشت كه حجم معده كودكان در سنين پايين كوچك است و گنجايش حجم زياد مواد غذايى را ندارد بنابراين بايستى سعى شود مقدار غذاى كم ولى در وعده هاى زياد به كودك داد.
علائم بدغذايى یا سوءتغذیه
کودکانی که سوءتغذیه دارند ممکن است نسبت به سن خود کوتاه قد، لاغر یا پف کرده و بی حال باشند و معمولا سیستم ایمنی ضعیفی دارند. اختلالات تغذیه ای می تواند بر هر سیستمی در بدن از جمله بینایی، چشایی و بویایی تاثیر منفی بگذارد. اختلالات تغذیه ای همچنین ممکن است در کودک باعث ایجاد یا تشدید اضطراب، تغییرات خلقی و سایر علائم روانپزشکی شوند.
اصلاح عادات بدغذايى
براى اصلاح عادات بدغذايى در كودكان رعایت چند نكته ضرورى است كه كودك بايستى در يك محيط آرام و بدون تنش و كاملاً شاد تغذيه شود. مهمترين علت بدغذايى كودكان ترس و نگرانى است. ترس از دعوا كردن، ترس از اصرار پدر و مادر براى غذا خوردن و نگرانى از خرابكارى در حين غذا خوردن مثل ريختن آب يا غذا روى زمين و موارد ديگر.
نکات طلایی جهت اصلاح عادات بدغذايى کودک:
۱- عدم اصرار و اجبار به كودك جهت مصرف بيش از حد مواد غذايى
۲- در نظر گرفتن جايزه براى كودك جهت خوردن باعث انتظار بيش از حد شده و در صورت عدم وجود جايزه غذا نمى خورد.
۳- تبديل مواد غذايى به اشكال ساده و راحت تر (به طور مثال كودكان مصرف گوشت چرخ كرده را بر حالات ديگر گوشت ترجيح مى دهند.)
۴- سعى شود قاشق فرزندان از نوع گودتر انتخاب شود تا احتمال ريختن غذا از آن كمتر باشد.
۵- قاشق و ليوان و بشقاب سبك و نشكن انتخاب شود.
۶- سعى شود از قاشق هايى كه به كودكان با آنها دارو داده شده براى مصرف غذاها استفاده نشود، چرا كه خاطرات بد
ناشى از بيمارى در تغذيه كودك تاثيرگذار است.
۷- كودك بايستى آموزش داده شود كه خودش غذا بخورد و فقط زمانى كه خسته شد توسط والدين كمك شود.
۸- در بين اعضاى خانواده بايستى فردى كه نزديك ترين ارتباط عاطفى با كودك دارد به وى غذا دهد.
۹- براى كودك ساعات و مكان هاى مشخص براى تغذيه در نظر گرفته شود و سعى شود اين ساعات به هم نخورد.
۱۰ – از دادن ميان وعده هاى شيرين و پرچرب به كودك پرهيز شود، چرا كه روى اشتهاى كودك تاثير مى گذارد.
۱۱- اجازه دهيم كودكان ما در مورد زمان سير شدن، خودشان تصميم بگيرند.
۱۲- از دادن مواد غذايى آماده مثل كيك، پفك و چيپس و… حداقل تا ۲ ساعت قبل از وعده غذايى اصلى به كودك داده شود تا تاثيرى بر اشتهاى كودك نداشته باشد.
نویسنده: دکتر عمار صالحی
متخصص تغذیه و رژیم درمانی
